Om de invloed van het coronavirus op het milieu en het klimaat te begrijpen, moeten we deze twee begrippen eerst grondig uitleggen en van elkaar onderscheiden. Klimaat gaat namelijk over gassen, die onze gezondheid niet schaden, maar de planeet wel doen opwarmen: broeikasgassen zoals CO2. Het milieu gaat dan weer over vervuilde rivieren, overbevissing en gigantische afvalbergen. Een steenkoolcentrale is dus slecht voor het klimaat maar kerncentrales niet. Die zijn op hun beurt wel slecht voor het milieu, door het opstapelen van kernafval (Vercruysse, 2020).
Natuurbeleving en -herstel
Sinds de uitbraak van de corona-pandemie, en bijgevolg ook de maatregelen die de verschillende overheden in België namen, worden in ons land op verschillende locaties verassende ontdekkingen gedaan wat betreft de lokale fauna. Zo werd in Brugge voor het eerst in 170 jaar een bever waargenomen (Pattyn, 2020). In de Durmevallei rond Mechelen, werd na 50 jaar opnieuw een otter gezien (Agentschap voor Natuur en Bos, 2020). Ook het zwangere wolvenkoppel ‘Noëlla’ en ‘August’, werden de afgelopen weken vaker gespot in Limburg. In Kapelle-op-den-Bos is dan weer voor het eerst in Vlaanderen een dwerguil waargenomen (Vlaeyen, 2020).
Het Agentschap voor Natuur en bos maakt hierbij wel een kanttekening. Zo gaat het om natuurlijk gedrag van de wolven, die actiever zijn in deze periode. Overigens genieten de dieren van het jachtverbod op everzwijnen. De coronacrisis is dus zeker niet de enige factor, die bijdraagt aan het natuurherstel, maar oefent er wel een invloed op uit.
De Belg ontdekt opnieuw de natuurpracht in de eigen directe omgeving. Er wordt veel meer aan zachte recreatie gedaan (wandelen, fietsen, natuurbeleving). Zo is de Universiteit van Antwerpen al volop aan het onderzoeken in welke mate mensen de natuur opzoeken in tijden van corona en welk effect dat heeft op de mentale en fysieke gezondheid. “We willen weten hoe mensen die buitenlucht nu beleven. We kunnen er lessen uit trekken naar de toekomst toe en kijken hoe we onze buitenomgeving beter kunnen inrichten”, klinkt het (Hermans, 2020).
Maar die natuurbeleving heeft ook nadelen. In natuurgebied ‘De Rijtmeersen’ in Oudenaarde bijvoorbeeld, staan wilde paarden. De vele bezoekers laten hun honden loslopen of voederen de dieren. “Dat is voor beide partijen gevaarlijk”, aldus Xavier Coppens van het Agentschap voor Natuur en Bos (Dupont, 2020).
Luchtkwaliteit
De luchtkwaliteit is tijdens de coronacrisis gestegen, voornamelijk door de daling van het autoverkeer. “Dat er een positieve impact is op de vervuiling door het verkeer is duidelijk, maar de impact op de luchtkwaliteit becijferen in termen van ‘zoveel procent minder stikstofdioxide’ blijft moeilijk”, vertelt Frans Fierens van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (Gijssel, 2020; Torfs, 2020). Bovendien is het verkeer niet de enige oorzaak van luchtvervuiling. Dat we onze huizen voor de gezelligheid verwarmen met hout, en dat de landbouwers hun velden bemesten, draagt ook bij aan de CO2-uitstoot (Vlaamse Milieumaatschappij, 2020).
Post-corona tijdperk: groene of bruine economie?
“Het is niet omdat onze uitstoot daalt, dat de globale CO2-waarden in onze atmosfeer dalen, want de natuur kan sowieso niet alles opnemen wat wij uitstoten”, aldus Matthias Bienstman van Bond Beter Leefmilieu. Bienstman denkt echter wel dat onze jaaruitstoot zal dalen. “Als de CO2-waarden structureel dalen, zou dat bijna ongezien zijn, maar dat kunnen we pas op iets langere termijn waarnemen”. De belangrijkste vraag is wellicht wat de invloed op het klimaat op lange termijn zal zijn. Bienstman vraagt zich af of de overgang naar een meer duurzame economie niet vertraagd zal worden, aangezien nu de focus binnen de politiek – terecht – ergens anders heengaat. Veel ondernemingen moeten vechten om te overleven, prioriteiten liggen op dit moment eenmaal elders. Dat weet ook Hans Maertens van VOKA. Hij meent dat het klimaat momenteel geen prioriteit is, maar dat kan terugkeren als alles opnieuw op gang komt. Bram Claeys van de Organisatie voor Duurzame Energie vindt het moeilijk om een toekomstscenario uit te denken: “Ik zie tekenen van optimisme voor het klimaat, maar ook redenen tot bezorgdheid. De herstart van de economie kan kansen bieden, maar anderen kunnen het evengoed aangrijpen als excuus om groene maatregelen uit te stellen of te schrappen” (De Bie & Torfs, 2020).
Journalist: Fré Vanhooren
Taalredacteurs: Hayk Sahakyan en Marika Temmerman
